ما در هر لحظه از زندگی خود آب مصرف میکنیم و این مایه ی حیات عضوی جدا نشدنی از زندگی ماست. اما تا به حال به این فکر کردید که میزان واقعی مصرف آب شما چقدر است؟ آیا صرفه جویی در مصرف آب فقط به این معناست که شیر آب را موقع مسواک زدن باز نگذاریم یا مدت حمام خود را کوتاه کنیم؟
در ادامه به میزان آبی میپردازیم که ممکن است حتی فکر نمیکردید استفاده میکنید!
یک شهروند حتی اگر به طور مستقیم هیچ آبی برای شستشو و یا خورد و خوراک صرف نکند، اما میلیون ها لیتر آب صرف ساخت کالاهای مصرفی و روزمره ی او می شود. این آب مصرفی که از چشم مصرف کننده دور است، آب پنهان نام دارد. تولید موادی مانند کاغذ، پلاستیک، فلز و پارچه آب بسیار زیادی مصرف می کند که اگر افراد از میزان آن آگاه شوند ممکن است در بسیاری از محصولات انتخابی خود تجدید نظر کنند.
ردپای آبی مقدار کل آب شیرین مورد استفاده ای است که برای تولید کالاها یا خدمات مصرف میشود. این عدد با جمع کردن تمام آب مورد نیاز برای هر مرحله از فرآیند تولید یک خدمت/محصول محاسبه می شود. آب تقریباً در هر مرحله از فرآیندهای تولید بسیاری از مواد اولیه و محصولات نهایی مورد نیاز است. در جدول زیر به رد پای آبی برخی محصولات روزمره میپردازیم:
ماشین | ۵۲۰۰۰–۸۳۰۰۰ لیتر |
کفش چرمی | ۸۰۰۰ لیتر |
موبایل | ۱۲۷۶۰ لیتر |
شلوار جین (پنبه) | ۱۰۸۵۰ لیتر |
تیشرت پنبه ای | ۲۷۲۰ لیتر |
رول دستمال توالت | ۲۲.۵ لیتر |
یک ورق کاغذ A4 | ۵.۱ لیتر |
انواع مختلف رد پای آبی
شبکه ردپای آب، که هدف آن ترویج مصرف پایدارتر آب در سراسر جهان است، ردپای آبی را به سه دسته مشخص تقسیم میکند:
رد پای آبی آبی: مقدار آب سطحی و آب زیرزمینی مورد نیاز(تبخیر شده و یا مستقیم) که برای تولید یک کالا مورد نیاز است.
ردپای آبی سبز: مقدار آب باران مورد نیاز(تبخیر شده یا مستقیم) که برای تولید یک کالا مورد نیاز است.
ردپای آبی خاکستری: مقدار آب شیرین مورد نیاز برای رقیق کردن فاضلاب تولید شده توسط یک کالا. این عمل برای حفظ استاندارد های وضع شده برای پساب تولید شده استفاده میشود.
آب پنهان در تولید چگونه محاسبه میشود
تلفن های هوشمند را در نظر بگیرید.
گوشی ها از قطعات زیادی تشکیل شده اند که در چند مرحله تولید شده و هر مرحله هم به طور جداگانه آب مصرف می کند. منابع، مواد و قطعات متعددی از جمله فلزات کمیاب (مثل لیتیوم)، قلع، شیشه و پلاستیک در تولید آنها استفاده میشود. زنجیره تامین این مواد در سراسر جهان تا کشورهایی مانند اندونزی، فیلیپین و چین گسترش می یابد. تولید تلفن های هوشمند شامل مراحلی مانند استخراج فلزات گرانبها، تولید مواد شیمیایی مصنوعی برای چسب و پلاستیک، مونتاژ و بسته بندی می باشد.
در مجموع، آب مرتبط با هر مرحله به ردپای آبی آبی اضافه می شود.
علاوه بر این، ساخت هر قطعه باعث ایجاد مقداری فاضلاب شده است که کارخانجات در طبیعت رها میکنند. هر کارخانه باید قبل از ارسال فاضلاب خود به داخل آبراه، آب را رقیق کنند. چرا که این آب دارای آلودگی بسیار و فلزات سنگین است و غلظت زیاد آن باعث ایجاد مشکلات زیادی در طبیعت خواهد شد. آبی که برای رقیق کردن و فاضلاب استفاده می شود، از نوع ردپای آبی خاکستری محسوب می شود که در مورد تلفن هوشمند، بیشترین سهم از کل ردپای آبی آن را تشکیل می دهد.
هنگامی که آب مورد نیاز برای تمام مراحل ساخت یک تلفن هوشمند جمع شود، ردپای آبی تولید یک تلفن ۱۲۰۷۵ لیتر تخمین زده می شود. پس اگر تمایل دارید رد پای آبی خود را کم کنید، خرید به جا، بازیافت، تعمیر و نگهداری از لوازم الکترونیکی خود را در صدر جدول قرار دهید!

ردپای آبی کاغذ، پلاستیک و پنبه
به طور مشابه، آب در تولید محصولات دیگر نیز مصرف می شود. برای مثال، برای ساختن ۴۵۰ گرم پلاستیک ۸۴ لیتر آب لازم است. در واقع، برای تولید یک بطری پلاستیکی آب حداقل دو برابر آب موجود در بطری آب مصرف می شود!
برای تولید ۴۵۰ گرم پنبه ۴۹۹۷ لیتر آب لازم است. این معادل بیش از ۲۴۶۰ گالن آب برای یک تی شرت نخی است.
حتی برای تصفیه بنزین هم آب مصرف می شود – تقریباً ۴.۵ لیتر تا ۱۰ لیتر آب برای تصفیه ی ۴.۵ لیتر بنزین آب مصرف می شود.
با در نظر گرفتن این آمار ها به نظر شما منطقیست که برای پاک کردن یک لکه ی سس از دستمال کاغذی استفاده کنیم که با طی کردن فرایندی بسیار طولانی، بعد از چند ثانیه استفاده دور انداخته شود؟ یا به جای استفاده از پد یا کاپ قاعدگی از پد های یک بار مصرفی استفاده کنیم که نه تنها حاوی مقدار زیادی مواد جاذب، پلاستیکی و شیمیایی هستند، بلکه برای تولید آنها مقدار زیادی آب و انرژی صرف شده است؟
همه ی افرادی که با مفهوم آب پنهان آشنا میشوند پس از اندکی تفکر با این چالش ها روبرو خواهند شد. آگاهی از رد پای آبی، استفاده از اکثر محصولات یک بار مصرف را چالش برانگیز میکند و باعث میشود بین دو راهی راحت طلبی و طبیعت دوست بودن قرار بگیریم!
صرفه جویی در مصرف آب با کاهش مصرف، استفاده مجدد، بازیافت
بسیاری از کالاهای مصرفی صرفا برای دور ریخته شدن ساخته می شوند! بنابراین یا در محل های دفن زباله انباشته می شوند، و یا در اقیانوس و طبیعت رها می شوند.
در وهله اول خرید محصولات یک بار مصرف کمتر، تقاضا و در نتیجه تولید این محصولات را کاهش می دهد و به نوبه خود میزان آب مورد نیاز کارخانه های سازنده ی این محصولات را به میزان قابل توجهی کم میکند. علاوه بر این، بازیافت کالاهای مصرفی نیز می تواند تأثیر مثبت زیادی داشته باشد.
بازیافت ۴۵۰ گرم کاغذ (به وزن تقریبی یک روزنامه) ۱۵.۷۵ لیتر آب را ذخیره می کند.
اقدامات کوچکی مانند بازیابی محصولات در خانه، استفاده مجدد از اقلام در صورت امکان و استفاده کمتر از کیسه های پلاستیکی و دستمال کاغذی می تواند تفاوت تجمعی بسیاری در مصرف آب ایجاد کند.
کاهش نیاز به محصولات جدید در وهله اول و پایان دادن به مصرف بیش از حد، استراتژی است که بیشترین صرفه جویی در مصرف آب را به همراه دارد.
اجتناب از خرید کالاهای یکبار مصرف و بی کیفیت که برای رفتن به سطل زباله ساخته می شوند، خرید اقلام مستعمل و صرفه جویی در مصرف(به ویژه در حوزه ی پوشاک)، خرید محصولاتی که کیفیت بالاتری دارند، قابل استفاده مجدد و قابل بازیافت هستند، بهترین گزینه ها در مواقع ضروری برای خریدهای جدید هستند.
آب پنهان در انرژی
امروزه مردم جهان به طور متوسط حدود چهار برابر بیشتر از ۵۰ سال پیش برق مصرف می کنند. این افزایش قابل توجه است زیرا برای تولید انرژی به حجم عظیمی آب نیاز است. آب برای خنک کردن نیروگاه ها(که با سوخت زغال سنگ، نفت، گاز طبیعی و انرژی هسته ای کار میکنند) و همچنین برای تولید برق به وسیله ی توربین استفاده میشود. علاوه بر همه ی این ها در هنگام استخراج سوخت، پالایش و تولید آن نیز به مقدار قابل توجهی آب مصرف می شود. بنابراین، انرژی تلف شده، در واقع آب هدررفته است. دفعه ی بعدی که چراغی را روشن میکنید فراموش نکنید که انگار شیر آبی را به همراه آن باز گذاشته اید!

هیچ کس ردپای آبی صفر نخواهد داشت، زیرا تقریباً هر چیزی را که برای خرید، خوردن، استفاده و دور ریختن انتخاب می کنیم، به آب نیاز دارد. تصمیمات روزانه فردی ممکن است کوچک به نظر برسند، اما در مجموع می توانند تاثیر زیادی داشته باشند.